مسئولیت اخلاقی از دیدگاه ابن‌عربی

Authors: not saved

Abstract:

یکی از مشکلات اخلاقی در نظام‌های عرفانیِ مبتنی بر وحدت وجود، تبیینِ چگونگی مسئولیتِ اخلاقی آدمی است. ابن‌عربی معتقد است که حقیقتی جز خداوند وجود ندارد و هر فعلی ـ چه خوب تلقی شود چه بد ـ فعلِ خداوند است. نتیجه‌ی ظاهری این باور «جبر مطلق» و رفع مسئولیت آدمی در قبالِ افعالِ منتسب به اوست. اما عارفان با قبولِ نوعی اختیار برای آدمی، وی را مسئولِ اعمالِ خود می‌دانند. حلّ این تناقضِ ظاهری، در گرو دقت در معنای وحدت وجود؛ و تجلی خداوند در صورتِ آدمی است. انسان جلوه‌ی کامل تمامی صفات الهی است و از آنجا که خداوند ـ به یقین ـ دارای قدرت و اختیار است، آدمی نیز موجودی است که در اختیار داشتن، مجبور است. خدا فاعل کردارهای انسان است و این از آن‌روست که هستی خدا، همان هستیِ انسان یا هستیِ جهان است. ذات حق، مرحله‌ی اجمال است و جهان مرحله‌ی تفصیل. از این‌رو اگر با دیدگاهی وحدت‌گرایانه به موضوع نظر کنیم، جز حق را، وجودی نیست و طبیعتاً هر فعلی، فعلِ خداوند است و اگر از دیدگاه کثرت‌گرایانه دقت شود، انسان گونه‌ای هستی خواهد داشت و به‌تَبَع این هستیِ خود، فاعل کردارهای خویش خواهد بود؛ فاعلیتی که مسئولیت، لازمه‌ی آن است. دلِ آدمی که؛ در عرفان، حقیقتِ وی محسوب می‌شود، در مقابلِ رعیتِ خود که همان اعضاء و جوارح و قوای مختلف است، مسئولیت دارد، هم‌چنان‌که در برابر خداوند و دیگران مسئول است. نگرشِ ابن‌عربی در موارد مذکور مورد قبول ملاصدرا و اکثر پیروان وی تا زمان حاضر، واقع شده است و ایشان کوشیده‌اند آن را با زبانی فلسفی تقریر کرده و براهینی عقلانی بر آن اقامه کنند.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

تبیین فلسفی مسئولیت اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی

هر چند علامه طباطبایی در باره مسئولیت اخلاقی بحثی مستقل ندارند اما می توان مباحث مربوط به این مسئله را در آثار ایشان بازخوانی کرد. در مقام بازخوانی آثار علامه معلوم می شود که ایشان مسئولیت اخلاقی را پاسخ گویی به استدلال های مرتبط با امر اخلاقی می دانند. با توجه به اصول هستی شناختی و انسان شناختی همچون اصالت وجود، علیت، سیر اشتدادی و ابعاد مختلف زندگی انسان، او نسبت به خداوند، دیگر انسان ها و جه...

full text

تبیین فلسفی مسئولیت اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی

full text

دیدگاه جان مارتین فیشر درباره اختیار لازم در مسئولیت اخلاقی

چکیده اختیار به‌عنوان محوری‌ترین ویژگی انسان، در جهان غرب از سویی اساسی‌ترین شرط مسئولیت اخلاقی دانسته شده‌است و از‌سوی‌دیگر، با فرض جبری‌بودن جهان، در تعارض با جبرگرایی قرار می‌گیرد. گروهی از فیلسوفان اخلاق، با باور به وجود تعارض، حکم به ناسازگاری این دو داده‌اند و گروهی دیگر برای دفع یا رفع این تعارض، به شیوه‌های مختلفی سعی در سازگاری جبرگرایی و اختیار نموده و تقریرهای گوناگونی از سازگارگرا...

full text

مسئولیت اخلاقی در نگاه ملاصدرا

مباحث مربوط به مسئولیت اخلاقی گرچه مبحثی مشخصی در آثار ملاصدرا ندارد اما در لابه‌لای آثارش قابل مشاهده است. او با ابتکاراتی در زمینۀ اصالت وجود، تشکیک وجود، شئونات نفس و علت غایی، مسئولیت اخلاقی را دارای لوازمی می‌داند که عمل، عامل و اتحاد عمل، عامل و معمول را شامل می‌شود. عامل هم باید دارای شرایط ایجابی باشد، از جمله اختیار، قدرت و علم، و هم شرایط سلبی که عبارتند از جهل، کدورت معاصی، خبث نفس و...

full text

جنین آزمایشگاهی از دیدگاه مسئولیت مدنی

جنین آزمایشگاهی از دیدگاه مسئولیت مدنی، گروه درمانی و اشخاص ثالث و تأثیر شروط قرارداد در تغییر مسئولیت مدنی و بالاخره دیه جنین آزمایشگاهی موضوعاتی است که در مقاله پیش‌رو مطالعه شده است. هر کدام آن‌ها معرکه الآرای فقهای عظام و حقوقدانان محترم می‌باشد. از حلیت و حرمت اصل کار تا شیوه ایجاد و انتقال و توصیف فقهی و حقوقی آن‌ها در این مقاله آرا در حد توان و با استدلال متوسط ملاحظه و احتمالات وارده م...

full text

مسئولیت مدنی دولت از دیدگاه فقهی

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}

Journal title

تأملات فلسفی

volume 2 issue 6

pages 33- 58

publication date 2010-06-22

unfollow

{@ msg @}

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

اخلاق عرفانی مسئولیت اخلاقی وحدت وجود جبر اختیار

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com